Streptococcus pneumoniae, zwany także pneumokokiem lub dwoinką zapalenia płuc od dawna uważany jest za jeden z najważniejszych patogenów bakteryjnych człowieka. Odpowiada ze wiele postaci zakażeń. Streptococcus pneumoniae jest gram dodatnią dwoinką, do jego „zniszczenia”, czyli fagocytozy są potrzebne p-ciała swoiste. Pneumokok jest wyłącznie patogenem człowieka, a jego głównym rezerwuarem jest nos i gardło. Wszystkie kraje UE poza kilkoma szczepią przeciwko pneumokokom całą populację niemowląt i małych dzieci. W Polsce dotyczy to wyłącznie dzieci z wybranych grup ryzyka – wcześniaki, dzieci z masą urodzeniową poniżej 2500g, z wadami wrodzonymi, chorobami przewlekłymi. Bezobjawowe nosicielstwo pneumokoka wśród dzieci w wieku 6 miesięcy – 5 lat osiąga 80-98 procent tej populacji z publikowanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny danych wynika, że w 2013r. odnotowano na terenie Polski 494 przypadki inwazyjnej choroby pneumokokowej (czyli sepsa, zapalenie opon mózgowych), a od 1 stycznia do 30 listopada 2014r. aż 538 zachorowań. Zapadalność na tą chorobę w naszym kraju wzrasta. Kto jest najbardziej narażony? Chorują najczęściej dzieci do 5 roku życia, ale najwięcej powikłań i ciężkich zakażeń inwazyjnych zdarza się w pierwszych 2 latach życia. Do chorób inwazyjnych wywołanych przez pneumokoki należą m.in. zapalenie płuc z bakteriemią, posocznica; zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych określane mianem inwazyjnej choroby pneumokokowej. Drobnoustroje te mogą odpowiadać również za łagodne postacie zakażeń, częściej występujące, takie jak zapalenie ucha środkowego, zatok, oskrzeli, płuc, zapalenie wyrostka robaczkowego, stawów, kości, szpiku, ślinianek, pęcherzyka żółciowego, otrzewnej, wsierdzia, osierdzia, jądra, prostaty, pochwy, szyjki macicy, jajowodów. Zapadalność na zakażenia inwazyjne przed wprowadzeniem szczepionek była bardzo wysoka, nawet powyżej 150 przypadków/100000. U osób starszych po 60 roku życia zapadalność na zapalenie płuc jest 2 razy większa. Dane WHO z 2005r. wskazują, że ok 1,6 mln osób na świcie umiera z powodu zakażeń pneumokokowych, w tym 0,7-1 mln dzieci poniżej 5 roku życia. Wprowadzenie szczepionek znacząco zmniejszyło zapadalność na zakażenia pneumokokowe. W Polsce szczepienie przeciw pneumokokom znajduje się na liście szczepień zalecanych i – zdaniem specjalistów – powinno być jako pierwsze wybierane przez rodziców. Według WHO szacunkowe dane dla Polski z 2010 roku pokazują, że rocznie w naszym kraju na inwazyjną chorobę pneumokokową (ICHP) zapada 25 razy więcej dzieci w porównaniu do badań przeprowadzonych w latach 2003 – 2004. W zrozumieniu problemu zdrowotnego z powodu pneumokoków część samorządów terytorialnych finansuje szczepienia. W Lublinie bezpłatne szczepionki są dla określonych roczników dzieci już od kilku lat. W województwie kieleckim trwa program szczepień populacji dzieci urodzonych od 2006 r. rocznie szczepionych jest ok. 1700 dzieci. Płaci za szczepienia miasto Kielce. Efekty szczepień są monitorowane i porównywane do miasta – bez programu na tą skalę – Ostrowca Świętokrzyskiego. W Kielcach z powodu zapalenia płuc do szpitala rocznie trafiało średnio 136 dzieci. Rok po wprowadzeniu szczepień liczba hospitalizacji z tego powodu zmniejszyła się o 60%. W Ostrowcu Świętokrzyskim liczba hospitalizacji z powodu zapalenia płuc nie zmieniła się. W Kielcach wskaźnik zapadalności na zapalenia płuc sukcesywnie zmniejsza się do 6,6/1000, dzisiaj do szpitala z powodu zapalenia płuc trafia kilkoro dzieci rocznie. Jest to sukcesem „szczepionkowym”.

Małgorzata Dziedzic
pediatra, specjalista medycyny rodzinnej