Gorączka u dzieci to naturalna reakcja obronna układu odpornościowego na pojawienie się czynnika zakaźnego w organizmie.

Rodzice zwykle wpadają w panikę, kiedy widzą, że termometr wskazuje u dziecka temperaturę ponad 37°C. Sama gorączka nie jest przecież chorobą, ale jednym z mechanizmów obronnych organizmu zaatakowanego przez wirusy, bakterie czy inne szkodliwe czynniki.

Prawidłowa temperatura ciała u dziecka waha się pomiędzy 36 a 37°C. Pomiędzy 37 a 38°C mówimy o podwyższonej temperaturze, powyżej 38°C o gorączce, a powyżej 39°C o gorączce wysokiej. Trzeba pamiętać, że jeśli mierzymy u dziecka temperaturę w uchu lub w odbycie, to od uzyskanego pomiaru trzeba odjąć 0,5°C.

Gorączka jest objawem niespecyficznym, mogącym świadczyć o wielu różnych procesach chorobowych, lecz również może nie być spowodowana chorobą. Zwykle nie jest wtedy ona bardzo wysoka, np. przy ząbkowaniu czy po szczepieniu.

Jakie są objawy gorączki u dzieci?

Początek gorączki u dziecka łatwo zauważyć, nawet bez użycia termometru. Wystarczy przyłożyć dłoń do czoła dziecka, by sprawdzić, czy głowa nie jest gorąca. Przy gorączce dziecko może mieć również czerwone wypieki na twarzy i oddychać przez usta. Kiedy maluch gorączkuje, bywa marudny, apatyczny i senny. Popłakuje, ma załzawione oczy, jego oddech staje się szybszy i płytszy niż zazwyczaj. Jeśli dziecko umie mówić, może skarżyć się, że jest mu zimno, że ma dreszcze.

Czy za każdym razem gdy pojawi się gorączka konieczna jest wizyta u lekarza?

Wizyta lekarska uzależniona jest od wieku dziecka i objawów towarzyszących gorączce. Na pewno warto udać się na pilną konsultację z noworodkiem czy kilkumiesięcznym dzieckiem. Starsze dziecko powinien zbadać lekarz w sytuacjach, gdy nie ma apetytu, skarży się na kaszel, duszność, biegunkę lub wymioty.

Przykładem gorączki dokuczającej do trzech dni, która może być obniżana sama, bez wizyty u lekarza jest tzw. trzydniówka, czyli rumień nagły. W tej chorobie po trzech dniach występowania nawet bardzo wysokiej gorączki pojawia się drobnoplamista wysypka, głównie na tułowiu.

Jeśli mamy do czynienia z bezobjawową gorączką, to warto wykonać analizę moczu celem sprawdzenia czy nie jest to infekcja w drogach moczowych.

Oto kilka tradycyjnych metod obniżania gorączki:

Kąpiel dziecka w letniej wodzie o temperaturze niższej od temperatury ciała tylko o 2 °C.

Wilgotne okłady na czoło - pieluszką lub ściereczką zwilżaną w letniej wodzie.

Wilgotne okłady na klatkę piersiową - pieluszką lub ściereczką zwilżaną w letniej wodzie.

Owinięcie całego ciała dziecka mokrym prześcieradłem i obłożenie go mokrymi pieluchami zamoczonymi w letniej wodzie.

W czasie gorączki należy szczególną uwagę zwrócić na częste podawanie dziecku napojów, najlepiej wody niegazowanej. Przy wysokiej temperaturze ciała, w razie braku stałej dostawy do organizmu niezbędnych płynów, może dojść do odwodnienia. Dzieci karmione piersią należy przystawiać do niej jak najczęściej.

Jakie leki stosować do obniżania temperatury u dziecka?

Lekiem polecanym przy obniżaniu gorączki jest paracetamol - lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy, który może być stosowany już od pierwszych dni życia (także u wcześniaków). Warto podkreślić, że można go stosować maksymalnie do 3 dni, a następnie w razie utrzymującej się gorączki należy zgłosić się do lekarza. Przeciwwskazaniem do stosowania paracetamolu jest znaczne upośledzenie funkcji wątroby. Dawkowanie doustne leku u dzieci do 35 kg wynosi 10-15 mg/kg co 4-6 godzin, dawki doodbytnicze 20-30 mg/kg co 6 godzin. Nie należy przekraczać dobowej dawki 90mg/kg.

Drugim lekiem przeciwgorączkowym jest ibuprofen, który oprócz działania przeciwbólowego i przeciwgorączkowego, ma działanie przeciwzapalne, co może być dodatkowo korzystne w leczeniu gorączki spowodowanej chorobami infekcyjnymi. Ibuprofen nie uszkadza wątroby, możliwe jest jednak wystąpienie innych działań ubocznych: krwawienia z przewodu pokarmowego,  zapalenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, owrzodzenia przełyku, żołądka i dwunastnicy, bakteryjnego nadkażenia skóry w czasie ospy, niewydolności  nerek czy objawów astmatycznych. Dawkowanie doustne i doodbytnicze leku wynosi 5-10mg/kg co 4-6 godzin.

Kiedy obniżać gorączkę?

Gdy temperatura u dziecka utrzymuje się między 37 a 38°C, nie trzeba od razu z nią walczyć. Wystarczy podawać dziecku chłodne płyny do picia, obserwować malca i mierzyć temperaturę co 30 minut.

Stan podgorączkowy nie jest groźny dla dziecka pod warunkiem, że nigdy dotąd nie miało drgawek gorączkowych. Jeśli jednak gorączka przekracza 38°C, czas zacząć działać. Trzeba ją obniżać tak, aby ulżyć dziecku, zminimalizować utratę wody z organizmu i zapobiec drgawkom gorączkowym.

Co to są drgawki gorączkowe?

Drgawki gorączkowe to napady drgawek z towarzyszącą im gorączką. Występują u dzieci między 6 miesiącem życia a 5 rokiem życia, u których wykluczono ostrą chorobę ośrodkowego układu nerwowego.

Jak rozpoznać drgawki gorączkowe?

Drgawki gorączkowe są to drgawki występujące u dzieci w wieku 6 miesięcy do 5 lat (najczęściej pomiędzy 18 a 24 miesiącem życia), pojawiające w przypadku gorączki w przebiegu ostrych infekcji (zapalenie płuc, zapalenie ucha), u których wykluczono zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Pojawiają się gdy temperatura wynosi zwykle ok. 39 - 40°C.

Objawy drgawek gorączkowych

• "zesztywnienie" całego ciała

• zasinienie twarzy

• brak kontaktu z dzieckiem

• nagłe skurcze mięśni kończyn

• może wystąpić zatrzymanie oddechu

• napad trwa od jednej do kilku minut

• po ustaniu napadu dziecko jest bardzo senne

Jak postępować w przypadku drgawek gorączkowych?

• należy ułożyć dziecko na boku (zapobiega to zachłyśnięciu się treścią pokarmową, jeśli wystąpią wymioty)

• należy obserwować czy dziecko oddycha - jeśli zatrzymanie oddechu trwa dłużej niż 30 sekund, należy rozpocząć sztuczne oddychanie usta-usta lub usta-nos

• w czasie napadu można podać leki przeciwdrgawkowe, ale tylko doodbytniczo - w czopku lub w postaci specjalnej wlewki

• nie wolno podawać niczego doustnie

• jeśli napad wystąpił pierwszy raz w życiu dziecka, należy wezwać karetkę pogotowia

Znając powyższe zasady oraz sposoby postępowania, możemy w wielu przypadkach sami ocenić sytuację i samodzielnie jej zaradzić. Jeżeli nasze działania nie przynoszą efektu, trzeba koniecznie zgłosić się do przychodni.

lek. med. Monika Ostasiewicz
Specjalista medycyny rodzinnej